ಇತಿಹಾಸವೆಂದೊಡನೆ ನಮ್ಮ ಅಕ್ಷಿಪಟಲದ ಮೇಲೆ ಸ್ಮೃತಿಪಟಲದ ಹಿಂದೆ ರಾಜ ಮಹಾರಾಜರ ಶೌರ್ಯ,ಸಾಹಸ,ಸಿಂಹದಂತೆ ಘರ್ಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ ಕಲಾಪ್ರೌಡಿಮೆಗೆ ಕರಗುವ ಮೃದುವಾದ ಮನಸ್ಸು ,ಪ್ರೀತಿಗಾಗಿ ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಭವ್ಯ ಮಹಲುಗಳ ಅರ್ಪಣೆ,ಕಲೆಗಾಗಿ ಕಲೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದ ಅವರ ಹೃದಯಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ಗೋಚರವಾಗುತ್ತದೆ ಅಲ್ಲವೇ?
ಹೌದು ಇದು ಅಕ್ಷರಶಃ ಸತ್ಯ.ಅವರು ಅಂದು ರಕ್ತ,ಬೆವರು,ಹಣದ ಹೊಳೆಯನ್ನೇ ಹರಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ನೂರಾರು ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಇಂದು ನಮ್ಮಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲವಲ್ಲ ಎಂಬುದೊಂದೇ ನನ್ನ ಅಳಲು.
ಈ ವಿದ್ಯಮಾನಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ಗಮನಿಸಿದರೆ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆಯೋ ಅಥವಾ ಜೀವಂತ ಶವದಂತೆ ಬಿಕ್ಕುತ್ತಿದೆಯೋ ತಿಳಿಯದಾಗಿದೆ.
ಏಕೆಂದರೆ ಅವಸಾನದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಹಲವಾರು ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಭುವಿಯ ಬಸಿರೊಳಗೆ ಆಶ್ರಯ ಪಡೆಯುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡರೆ ಇಂತಹ ಅನುಮಾನ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಬರುತ್ತದೆ.
ಇಂತಹ ಅಳಿವಿನ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಪಟ್ಟಿಗೆ ಪುರಾತನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎಡೆದೊರೆ 2000 ನಾಡಿನ ಮೊರಟ 300 ವಿಭಾಗದ(ಈಗಿನ ಸಿರಿವಾರ ತಾಲೂಕಿನ ಮಲ್ಲಟ ಗ್ರಾಮ ) ಬಳಗಾನೂರು ಗ್ರಾಮದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ದತ್ತಿ ನೀಡಲಾದ ಸರ್ವನಮಸ್ಯದ ಅಗ್ರಹಾರ ವಾಗಿದ್ದ ಪಿರಿಯ ಬಳೆಗಾರನೂರೆಂದೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿತ್ತು.
ಈ ಊರು ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ರಾಯಚೂರು ದೋಆಬ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿತು.ಬಳಗಾನೂರು ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯರು,ಕಲಚೂರಿಯರು,ಸೇವುಣರು,ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರು,ಬಹುಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರ ರಾಜರುಗಳ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದ 22 ಅಗ್ರಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು.
ಬಳಗಾನೂರು ಕಳಚೂರಿಯರ ಮನೆತನದ ರಾಯಮುರಾರಿ ಸೋವಿದೇವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಒಳಪಟ್ಟ ಈ ಬಳಗಾನೂರು ಅಂದು ಸಕಲ ಸಿರಿ ಸಂಪತ್ತಿನಿಂದ ರಾರಾಜಿಸುತ್ತಿದ್ದು ತನ್ನದೇಯಾದಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಇಲ್ಲಿನ ಒಂದೊಂದು ಶಿಲೆಯೂ ಒಂದೊಂದು ರೋಮಾಂಚನಕಾರಿ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ.ಅಂದಿನ ರಾಜರಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ಮಂದಿರಗಳು ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ.
ಇಲ್ಲಿನ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳನ್ನು ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಸಂಶೋಧಕ ಡಾ,ಚನ್ನಬಸಪ್ಪ ಮಲ್ಕಂದಿನ್ನಿಯವರು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ ಓದಿ ಅದರಬಗ್ಗೆ 2006 ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರು ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಬರೆದ ತಮ್ಮ ಪಿ,ಹೆಚ್,ಡಿ, ಮಹಾಪ್ರಬಂಧ ವಾದ “ರಾಯಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಾಸನಗಳ ಸಮಗ್ರ ಅಧ್ಯಯನ” ದಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ನಂತರ ಬರೆದ ರಾಯಚೂರು ಸಂಪದ 1 ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಗಾನೂರಿನ ಶಾಸನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಕ್ರಿ,ಶ, 1175 ರಲ್ಲಿ ಕಳಚೂರಿ ಅರಸ ರಾಯಮುರಾರಿ ಸೋವಿ ದೇವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ವಡ್ಡವ್ಯವಹಾರಿಯಾಗಿದ್ದ ಸಬ್ಬದೇವಶೆಟ್ಟಿ ಎಂಬ ವರ್ತಕ ಈ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ.ಇದು ವೇಸರ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿರುವ ಏಕಕೂಟ ವೈಷ್ಣವ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ.ಒಂದು ಗರ್ಭಗುಡಿ, ಒಂದು ಅಂತರಾಳ ಮತ್ತು ನವರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಣಶಿಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ ನಾಲ್ಕು ಸ್ತಂಭಗಳಿವೆ.
ಅದರಲ್ಲಿ ಪೀಠ,ಚೌಕ,ಕಂಠಭಾಗದಲ್ಲಿ ವೃತ್ತಾಕಾರ ಅದರ ಮೇಲೆ ಸಾದಾ ಬೋದಿಗಳಿವೆ.ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣನು ತನ್ನ ಎಡತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಕಪ್ಪುಶಿಲೆಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾರಾಯಣ ದೇವರ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ.
ಈ ಶಿಲಾದೇಗುಲದ ಕಣಶಿಲೆಯಮೇಲೆ ಶಿಲ್ಪಿಗಳ ಕುಸುರಿಕೆತ್ತನೆಯ ಕಲಾನೈಪುಣ್ಯತೆಯಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲರಳಿ ಹೂವಾಗಿ ನಿಂತಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದೆ.ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೇ ಎರಡನೆಯದೆನ್ನಬಹುದಾದ ಅಪರೂಪದ ದಕ್ಷಿಣಾಭಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಇದರಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಎರಡು ಕಪ್ಪುಶಿಲೆಯ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಗೋಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ.ಅವು ಅಂದಿನ ವೈಭವ,ದೇವಸ್ಥಾನದ ನಿರ್ಮಾಣದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯನ್ನು ಸಾರುತ್ತವೆ.
ಚಾತ್ರ ಪೆದ್ದಣ್ಣನ ಮೊಮ್ಮೊಕ್ಕಳಾದ ಶ್ರೀಧರ ಶೆಟ್ಟಿ,ಗರ್ಭದಾಸ ಶೆಟ್ಟಿ,ಮತ್ತು ವೈಜನಾಥ ಶೆಟ್ಟಿ ಸೇರಿ ಸಬ್ಬದೇವಶೆಟ್ಟಿ ಎಂಬುವವರ ಮಗ ರವಿದೇವಶೆಟ್ಟಿಯವರಿಂದ ಜಮೀನನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ದಾನವಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆಂಬ ಉಲ್ಲೇಖ ಈ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿದೆ.
ಈ ಹಿಂದೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭೂ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೂತು ಹೋಗಿತ್ತು.ನಂತರ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ, ಮಳೆ,ಗಾಳಿ,ಜನರ ಓಡಾಟ ಅಧಿಕವಾದಂತೆಲ್ಲ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಗೋಚರವಾಯಿತಂತೆ.ಅಂದಿನಿಂದ ಪೂಜೆ ಪುನಸ್ಕಾರಗಳು ಆರಂಭವಾದವೆಂದು ಸ್ಥಳೀಯರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯದಿಂದ ಕೂಗಳತೆಯ ದೂರದಲ್ಲಿ ಅಮೃತಲಿಂಗ ನಖರೇಶ್ವರ,ಅಗಸ್ತೇಶ್ವರ,ಮನೋಹರ ಚನ್ನಕೇಶವ ದೇವರುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಇಲ್ಲಿನ ಕ್ರಿ,ಶ,1175 ರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿದೆ.ಇದು ತ್ರಿಕೂಟಾಚಲ ದೇವಸ್ಥಾನವಾಗಿದ್ದು ಗರ್ಭಗೃಹ,ಅಂತರಾಳ ಭಾಗಗಳಿದ್ದು ನವರಂಗ ಭಾಗ ನಶಿಸಿಹೋಗಿದೆ.
ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷದ ಶಿವರಾತ್ರಿಯಂದು ಅನ್ನದಾನ,ಚಿನ್ನದಾನ,ಗೋದಾನ,ಭೂದಾನ,ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು.ಎಂಬ ಮಾಹಿತಿ ಶಾಸನಗಳ ಮೂಲಕ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ.ಅದರಜೊತೆಗೆ ಆ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಹಿರಿಯರಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದಬಗ್ಗೆ ವಿಚಾರಿಸಿದಾಗ,ಈ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನ ಭೂಗರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹೂತುಹೋಗಿತ್ತು,ನಂತರ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ ಮಳೆ,ಗಾಳಿಗಳಿಗೆ ಜನರ ವಾಸ ಅಧಿಕವಾದಂತೆಲ್ಲ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅಸ್ಥಿತ್ವ ಗೋಚರವಾಯಿತಂತೆ.ಅಂದಿನಿಂದ ಪೂಜೆ ಪುನಸ್ಕಾರಗಳು ಆರಂಭವಾದವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ತೋಟದ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ ;-
ರಾಯಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಶಿಲಾಶಾಸನ ಉಳ್ಳ ಏಕೈಕ ತೋಟದ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಸ್ಥಾನ ಊರ ಹೊರವಲಯದಲ್ಲಿದ್ದು ಇದರ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಶಾಸನಗಳು ಹೇಳುವಂತೆ ರಾಯಚೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಅನೇಕ ಶಕ್ತಿ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಶಾಸನಗಳಿರುವುದಿಲ್ಲ,ಆದರೆ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಶಿಲಾಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಶಾಸನೋಕ್ತ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿ ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.ಇದರಿಂದ ಇದು ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯವೆಂದು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ.
ಇದರ ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ಯಲ್ಲಮ್ಮ ದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿಯಿದೆ. ಮೂಲಮೂರ್ತಿ ತೃಟಿತಗೊಂಡ ಕಾರಣ ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಹೊಸ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಮಾಡಿಸಿಡಲಾಗಿದೆ.ಇದರ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ 4 ಸ್ಥಂಭಗಳ 11-12 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ನವರಂಗವಿದೆ.
ಆದಯ್ಯ ಅಮರಯ್ಯ ದೇವಸ್ಥಾನ :-
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಊರ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.ಇದರ ಶೈಲಿಯ ಆಧಾರದಿಂದ ಇದು ಕ್ರಿ,ಶ,11_12 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ದೇವಾಲಯಗಳಾಗಿವೆ.ಈ ಎರಡು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗೃಹ,ಅಂತರಾಳ ಭಾಗಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಿದ್ದು, ನವರಂಗದ ಭಾಗಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಶಿಸಿ ಹೋಗಿವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳ ಅಂತರಾಳ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಶಾಸನಗಳಿದ್ದು ಇವುಗಳು ಆದಯ್ಯ ಅಮರಯ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ.
ನಾಗಭೂಷಣ ದೇವಾಲಯ:-
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖವಾಗಿದ್ದು ಕ್ರಿ,ಶ, 12_13 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ. ಇದರ ಗರ್ಬಗೃಹದಲ್ಲಿ ಪಾಣಿವಾಟ ಈಶ್ವರಲಿಂಗವಿದ್ದು ಅಂತರಾಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗಿ ಆಮೆಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಕೂಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ನವರಂಗಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಕಂಬಗಳಿದ್ದು ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಸ್ತಂಭಗಳು ಕಾಣಬರುತ್ತವೆ.
ಈ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸಂತೆಬಜಾರದ ಹತ್ತಿರವಿರುವುದರಿಂದ ದಾರಿಹೋಕರು,ನಿರ್ಗತಿಕರು ಬಂದು ವಿಶ್ರಾಂತಿಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಮಾರುತಿದೇವಸ್ಥಾನ.
ಈ ದೇವಾಲಯವು ದಕ್ಷಿಣಾಭಿಮುಖವಾಗಿದ್ದು ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ವೀರಾಂಜನೇಯ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ.ವಿಶೇಷವೆಂಬಂತೆ ಮಾರುತಿದೇವರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂಲವಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು ಇದರ ಮುಂಭಾಗದ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಸುಂದರವಾದ ಕೆತ್ತನೆಯಳ್ಳ ಎಂಟು ಸ್ತಂಭಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.
ಆದಯ್ಯ ಅಮರಯ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿರುವ ವೀರಭದ್ರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖವಾಗಿದೆ.ಇದರ ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ನಿಂತ ಭಂಗಿಯ ಕಪ್ಪು ಶಿಲೆಯ ವೀರರ್ಭದ್ರೇಶ್ವರ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ.
ಇದರ ಮುಂಬದಿಯಲ್ಲಿನ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ನಂದಿವಿಗ್ರಹವಿದೆ.ಇದರ ಮುಂಬದಿಯ ಆವರಣ,ಆದಯ್ಯ ಅಮರಯ್ಯ ಆವರಣ,ಮಾರುತಿ ಮಂದಿರದ ಆವರಣಗಳಲ್ಲಿ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು ಕಾಣಬರುತ್ತವೆ.
ಈ ಮೇಲಿನವುಗಳಷ್ಠೇ ಅಲ್ಲದೆ ನಗರೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ,ಶ 11_12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಎರಡು ತೃಟಿತ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರರ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಇವೆ. ಅಂಬ್ಲಿ ಮರಿಯಪ್ಪನವರ ಮನೆಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ತೃಟಿತ ಶಾಸನೋಕ್ತ ಮನೋಹರ ಚನ್ನಕೇಶವ ವಿಗ್ರಹ ಅನಾಥವಾಗಿ ಬಿದ್ದಿದೆ.ಇದರಿಂದ ಅನತಿ ದೂರದ ಶಂಕರಬಂಡಿ ದಿಬ್ಬವೆಂದೇ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ನವ ಶಿಲಾಯುಗಕಾಲದ ಮಾನವರು ವಾಸಮಾಡಿದ ಬೂದಿದಿಬ್ಬವಿದೆ.
ಆದಯ್ಯ ಅಮರಯ್ಯ, ನಾಗಭೂಷಣ,ದೇವಸ್ಥಾನದ ಕಲ್ಲುಗಳು ಬಳಗಾನೂರಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ಬಳಗಾನೂರಿನ ಹಿರಿಮೆಗೆ ಮುಕುಟಪ್ರಾಯವಾಗಿ ನಿಂತಿವೆ.
ಇದಷ್ಠೇ ಅಲ್ಲ ನಂತರದ ದಿನಗಳಲ್ಲೂ ಶಾಪಾನುಗ್ರಹ ಸಮರ್ಥರಾಗಿದ್ದ ಮರಿತಾತನವರು,ಈಗಿನ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳು, ವೀರತಪಸ್ವಿಗಳಾಗಿರುವ ವೀರಭದ್ರ ಶಿವಾಚಾರ್ಯರು,ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕೊಪ್ಪಳ ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರದಿಂದ ಎರಡುಬಾರಿ ಸಂಸದರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದ ಶಂಕರದೇವರ ಮಠದ ಶ್ರೀ ಸಿದ್ದರಾಮೇಶ್ವರ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳು,ಮುಂಬೈ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಗಾನೂರು ಸೀರೆಯಂತಲೇ ಮಾರಟವಾಗುತ್ತಿದ್ದ ಸೀರೆಯ ನೇಯ್ಗೆಯ ಕೌಶಲ್ಯ ಮೈಗೂಡಿಸಿ ಕೊಂಡಿದ್ದ ಕಂಟ್ಲೇರ ಕುಟುಂಭ, ನಾಟಕ,ಕಲೆ,ಬಯಲಾಟ, ಸಾಹಿತ್ಯ,ಶಿಕ್ಷಣ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇಯಾದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿರುವ ಬಳಗಾನೂರು ಬತ್ತದ ನಾಡಿನ ಐಸಿರಿಯನ್ನು ಜಗದಗಲ ಪಸರಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಆದರೆ ಕಲಾಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕುರುಹುಗಳಾಗಿರುವ ಮಂದಿರಗಳು ಜನರ ತಾತ್ಸಾರದಿಂದ ದನದಕೊಟ್ಟಿಗೆಗಳಾಗಿ,ತಿಪ್ಪೆಗುಂಡಿಗಳಾಗಿ ಎಣ್ಣೆ,ಸುಣ್ಣ,ಬಣ್ಣಗಳಿಂದ ವಿರೂಪಗೊಂಡು ತಿಪ್ಪೆಯಲ್ಲಿಟ್ಟ ವಜ್ರದಂತಾಗಿದೆ.
ರಾತ್ರಿಯೇ ಅರಳಿ ಬಾಡಿಹೋಗುವ ಬ್ರಹ್ಮಕಮಲದಂತೆ ಬಳಗಾನೂರು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುವಮುನ್ನ ನೆಪತ್ಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯುತ್ತಿರುವುದು ವಿಪರ್ಯಾಸಕರ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ.
ಆದರೂ ಚಳಿ,ಗಾಳಿ,ಮಳೆಗಳಿಗೆ ಮೈಯೊಡ್ಡಿ ನಿಂತಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯಗಳು ನಾವೆಷ್ಟು ಗಟ್ಟಿಗರು?ನಮ್ಮ ಕರ್ತೃಗಳು ಎಷ್ಟು ಕುಶಾಗ್ರಮತಿಗಳು,ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರುತ್ತಾ,ಆಸಕ್ತರ ಕಣ್ಮನಗಳಿಗೆ ತಂಪೆರೆಯುತ್ತಾ,ಜ್ಞಾನಧಾರೆಯನ್ನು ಸುರಿಸುತ್ತಾ,ಇನ್ಮುಂದಾದರೂ ನಮ್ಮ ಜೀರ್ಣೋದ್ದಾರವಾದೀತೆ? ಎಂದು ಕಾದುಕುಳಿತಿವೆ.ಇನ್ನೂ ಈ ಭಾಗದ ಜನ,ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು,ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆ ಸುಮ್ಮನೆ ಕುಳಿತರೆ,
ಆ ಕಥೆ ಹೇಳುವ ಕಲ್ಲುಗಳಿಗಿಂತ ಕಡೆಯಾಗಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.ಅಂದು ಕೀರ್ತಿಯ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದ್ದ ಬಳಗಾನೂರು ಇಂದು ಹಾಳೂರಿನಂತೆ ಬಿಕೋ ಎನ್ನುತ್ತಿದೆ.ಇಲ್ಲಿನ ಕೆಲ ಇತಿಹಾಸಪ್ರೇಮಿಗಳ ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಅಲ್ಪಸ್ವಲ್ಪ ಜೀರ್ಣೋದ್ದಾರವಾಗಿದೆ ಆದರೆ ಅದು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮೂಲ ರೂಪಕ್ಕೆ ದಕ್ಕೆ ತರುತ್ತಿದೆ.
ಹೀಗಾಗಿ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆ ಮುಂದಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದರೆ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗೂ ಪೂರ್ವಜರ ಕಲಾಸಿರಿ ಬಿತ್ತರವಾಗುತ್ತದೆ ಇಲ್ಲವಾದರೆ ಹೇಗಿತ್ತು? ಯಾರಿರಬಹುದು? ಎಲ್ಲಿ?ಯಾವಾಗ?ಏಕೆ? ಹೇಗೆ? ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳೇ ಉತ್ತರಗಳಾಗಿಬಿಡುತ್ತವೆ.ಕಾರಣ ಕಳಚೂರಿಯರ ಕೊಂಡಿ ಕಳಚಿ ಕಾಲಗರ್ಭಸೇರುವ ಮುನ್ನ ರಕ್ಷಿಸಿ ಮುಂದಿನ ಪೀಳಿಗೆಗಳಿಗೆ ಬಳುವಳಿಯಾಗಿ ಬಿಟ್ಟುಹೋಗುವ ಕಾರ್ಯ ಆಗಬೇಕಿದೆ